Brede analyse verkiezingsprogramma’s door het PBL

Voor de aankomende verkiezingen van 17 maart 2021 biedt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) politieke partijen de mogelijkheid hun verkiezingsprogramma’s te laten analyseren op de effecten die de programma’s hebben op de leefomgeving. Voorgestelde thema’s zijn mobiliteit en bereikbaarheid; wonen; klimaat en energie; en landbouw, voedsel en natuur. Deze actuele thema’s sluiten aan op grote maatschappelijke issues van dit moment, namelijk de stikstofcrisis, klimaatverandering, bereikbaarheid en het woningtekort.

De doorrekening van het PBL geeft hiermee inzicht in de effecten die de beleidsvoorstellen uit de verkiezingsprogramma’s teweeg zouden brengen. De analyse van het PBL is minder bekend bij het grote publiek dan de macro-economische analyses van het Centraal Planbureau (CPB). Toch zijn er goede redenen om dit jaar extra aandacht aan de doorrekeningen van het PBL te schenken, ook voor belangenbehartigers.

Breder beeld
In tegenstelling tot de analyse van vier jaar geleden heeft het PBL ervoor gekozen om een breder beeld neer te zetten van de leefomgevingseffecten in de verkiezingsprogramma’s. Ditmaal heeft het thema ‘wonen’ ook een plaats gekregen in de analyse en is binnen het thema ‘landbouw en natuur’ ook aandacht voor voedsel en het verdienvermogen van de agrarische sector toegevoegd. Deze keuze is onder andere gemaakt vanwege de recente discussies omtrent het woningtekort en de protesten vanuit de landbouw tegen o.a. het halveren van de veestapel.

Er zal in de analyse van de verkiezingsprogramma’s van het PBL ook extra aandacht zijn voor de kosten van de beoogde maatregelen en welke groepen in de maatschappij deze kosten zullen dragen. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen die maatregelen in de landbouwsector hebben voor het inkomen van agrariërs of de kosten van rekeningrijden voor automobilisten. De analyse van het PBL vindt plaats in afstemming met de analyse van het CPB, die de effecten van de verkiezingsprogramma’s op macro-economische ontwikkelingen, de koopkracht en de begroting berekent. Door de coronacrisis is het lastig een exacte voorspelling te doen. Daarom zal het PBL zich voornamelijk focussen op de overeenkomsten en verschillen tussen de verkiezingsprogramma’s van partijen.

Effecten
Het doorzien van de effecten die beleidsvoorstellen hebben op de leefomgeving is niet altijd even gemakkelijk. De analyse van het PBL kan een bijdrage leveren aan dit debat. Vaak hebben maatregelen naast de gewenste effecten ook nog onvoorziene neveneffecten, waardoor in de praktijk de uitkomst van de maatregel minder positief is dan verwacht. Het PBL spreekt ook wel van ‘afruilen,’ dit betekent dat een bepaald aspect van de leefomgeving verbetert, maar dat er tegelijkertijd een ander aspect verslechtert. De analyse van het PBL kan dit soort overwegingen inzichtelijk maken.

De uitkomst van de doorrekeningen van verkiezingsprogramma’s is nooit honderd procent accuraat. Er zijn veel onzekere factoren die niet te voorspellen zijn. Door de huidige coronacrisis zijn de onzekerheden alleen nog maar groter geworden. Daarnaast wordt nauw samengewerkt met de politieke partijen die hun verkiezingsprogramma laten doorrekenen. Na het bekendmaken van de conceptresultaten van de analyse van het PBL, kunnen partijen hun verkiezingsprogramma’s nog aanpassen. Voor aanvang van de publicatie rond 1 maart, krijgen de partijen de tekst over hun verkiezingsprogramma opgestuurd. Partijen hebben daarna nog de mogelijkheid om zich terug te trekken.

Relevant voor belangenbehartigers
Voor belangenbehartigers zijn de analyses van het PBL en het CPB bij uitstek relevante documenten: de doorberekeningen laten zien waar de sterke en zwakke punten van partijprogramma’s liggen en vergroten de validatie, legitimiteit en argumentatie voor de implementatie van bepaalde beleidskeuzes, of juist niet. De analyses van het PBL geven hiermee wetenschappelijk beargumenteerde argumenten om bepaalde lobbydoelen na te streven.

Kinha Almeida Guimarães is onderzoeksstagiaire bij de Public Affairs Academie en Van Oort & Van Oort.